Stotinjak gostiju iz Primorsko-goranske, Istarske i Karlovačke županije te Zagreba i domaćina, obilježilo je u nedjelju 10. oktobra, osamdesetu godišnjicu prvog oslobođenja Partizanske Drežnice. Na spomenik slavnoj antifašističkoj povijesti položeni su vijenci. Na spomeniku i kosturnici na ulazu u Partizansku bolnicu broj 7, koja se nalazi desetak kilometara od centra Drežnice, u šumi iznad sela Tomići, u nedjelju je otkrivena novopostavljena spomen-ploča jer je bivša bila uništena. Tu je bilo više od 300 preminulih boraca, uglavnom iz Istre i Hrvatskog primorja, liječenih u bolnici. Novu ploču financirali su riječki antifašisti. Ovaj kraj bio je mjesto gdje su formirane najveće i najpoznatije partizanske jedinice Istre, Rijeke, Gorskog kotara i Hrvatskog primorja. O tim događajima je govorio Drežničanin Filip Maravić (1929), kroničar Drežnice koji je rat i dolazak okupatora, Talijana, ustaša i Nijemaca, dočekao kao dječak od 12 godina.
Drežnica je u to vrijeme imala oko 6.000 stanovnika, dok ih danas tek 300 stvarno tu živi. Nakon okupacije Jugoslavije, taj je kraj potpao pod talijansku okupacionu zonu, ali su tu djelovali i ustaše. No, Talijani su sami napustili Drežnicu 9. oktobra. Sljedećeg dana, 10. oktobra, održan je veliki narodni zbor na kojem su govorili organizatori ustanka Marko i Dmitar Trbović.
Sloboda je trajala deset dana i 20. oktobra su se Talijani vratili s višestruko jačim snagama. Selo su opkolili 25. oktobra te uhvatili oko 600 stanovnika i ispitivali ih do 4. novembra. U to vrijeme je uslijedila prva zajednička akcija drežničkih i primorskih partizana kada su napali i zarobili kamion pun Talijana, kojima su oduzeli oružje. O tim događajima govori i poznata televizijska serija “Kapelski kresovi” nastala po motivima djela Crnogorca Veljka Kovačevića koji je djelovao na tom terenu.
– Četvrtog novembra, oko 600 zarobljenih ljudi, vezanih žicom po dvojica, kreću za Ogulin. U Jasenku su strijeljali devetoricu zarobljenika, a ostale odveli u Ogulin. Tamo su strijeljali 14 ljudi, a njih 70 su prebacili u zloglasni zatvor u Rijeci. Tu je strijeljan Simo Radulović, također jedan od organizatora ustanka – kazao je Filip Maravić.
Nakon ponovnog odlaska Talijana 4. novembra pa do septembra 1942. godine Drežnica je opet bila slobodna. Tada na to područje dolaze Glavni štab Hrvatske, štamparija u kojoj je štampan Vjesnik i agitprop. Talijani, ustaše i četnici sa oko 40.000 vojnika napadaju Drežnicu i spaljuju je 16. septembra 1942. godine. Nakon kapitulacije Italije, na to područje stigli su Nijemci i ustaše, koji su odmah ubili 14 nepokretnih partizanskih ranjenika.
Do konačnog oslobođenja Drežnica je još nekoliko puta bila spaljena, a velik broj stanovnika i boraca su izgubili živote u borbi za slobodu. Zbog golemog doprinosa u pobjedi nad fašizmom Drežnica postaje Partizanska.
Kroz projekt “Baština odozdo / Drežnica: Tragovi i sjećanja 1941.-1945.” koji uz podršku SNV-a provodi Institut za povijest umjetnosti, proučava se antifašistička povijest Drežnice te podupiru brojne manifestacije i publikacije.
Milan Cimeša,
Novosti
Tekst je pod naslovom “Središte otpora” originalno objavljen 12. 10. 2021. na Portalu Novosti